- Là cội nguồn của Tín ngưỡng thờ mẫu tại Việt Nam, Đền Đông Cuông là 1 trong những trong những vị trí du lịch trung ương linh danh tiếng nhất của vùng Tây Bắc.
Bạn đang xem: Đền đông cuông yên bái
Chợ đầu năm nhân ái – sẻ chia cộng đồng, đón đầu năm mới an vui
Mãn nhãn cùng với dàn âm thanh, ánh sáng, pháo bông trong ecopark hưng yên Countdown 2023
Choáng ngợp show diễn trên màn nước biển lớn số 1 châu Á trên Phú Quốc
người trẻ sống làng nghề dát rubi Kiêu Kỵ
Cẩm nang du hí Phú Quốc đón New Year Countdown 2023
Quốc hiệu và tên mặt đường
Ca sĩ Khổng Anh – tín đồ viết tiếp niềm mơ ước của phụ thân
du khách háo hức phám phá tuyết rơi bên trên đỉnh Fansipan
Người nước ngoài đón mùa liên hoan tiệc tùng cuối năm trên Quảng Bình
Sunshine Golden River - lựa chọn hoàn hảo để sống và làm tài sản kế quá
Đêm hội mẫu mã nhí – nơi thể hiện kĩ năng của các em nhỏ dại
Đón Giáng sinh ấm cúng tại Sun World Ha Long
Tin xem những
Mãn nhãn với dàn âm thanh, ánh sáng, pháo hoa trong ecopark hưng yên Countdown 2023
Hà Nội tăng cường hơn 2.400 lượt xe cộ khách phục vụ dịp tết Nguyên đán 2023
Thủ tướng tá Phạm Minh chính thăm những cơ sở tài chính tỉnh quảng ngãi
Khánh Hòa bao gồm thêm khu nghỉ ngơi đạt tiêu chuẩn chỉnh 5 sao
Choáng ngợp show diễn trên màn nước biển lớn số 1 châu Á trên Phú Quốc
Sử dụng mạng xã hội đúng cách, bình yên và kết quả
Chợ đầu năm nhân ái – giải tỏa cộng đồng, đón tết an vui
Khai mạc hội nghị trực tuyến chính phủ với địa phương
Tin mới nhất
Khánh Hòa tăng trưởng kinh tế tài chính vượt trội trong thời gian 2022
4 lý do sữa chua uống trường đoản cú thực trang bị Wakai được lòng người chi tiêu và sử dụng
phổ biến kết cuộc thi Creative Hunter 2022 học viện Báo chí và Tuyên truyền
Giải Vô địch tổ quốc Việt dã leo núi “Chinh phục đỉnh điểm Bà Rá” lần đồ vật 28
Đại biểu Quốc hội: quy hướng báo chí theo phía đa phương tiện ra sao cho hiệu quả?
Mãn nhãn cùng với đại tiệc New Year Countdown 2023 trên Sunset Town
Đoàn kết, thay đổi mới, nâng cấp vị thế vận động công tác Hội
doanh nhân Nguyễn Xuân Diệu - người ước ý muốn hiện thực hoá giấc mơ cho sức mạnh người Việt
giấy tờ cấp phép cho Công ty liên kết kinh doanh Canxi Cacbonat YBB, địa chỉ tại xóm Văn Phú, thành phố Yên Bái, tỉnh yên bái được thực hiện các hoạt động bảo đảm môi trường ở trong phòng máy bào chế đá vôi tại buôn bản Văn Phú, tp Yên Bái, yên bái
Quyết định phát hành quy định tiêu chuẩn, định mức sử dụng máy móc, lắp thêm chuyên cần sử dụng thuộc nghành y tế so với các đơn vị chức năng sự nghiệp công lập trực nằm trong Sở Y tế và phân cung cấp thẩm quyền mang đến Giám đốc Sở Y tế ban hành tiêu chuẩn, định mức áp dụng máy móc, đồ vật chuyên cần sử dụng thuộc nghành y tế đối với trạm y tế xã, phường, thị trấn; bệnh viện đa khoa khoanh vùng trên địa bàn tỉnh yên ổn Bái
đưa ra quyết định về việc ra mắt Danh mục thủ tục hành chính chuẩn hóa; sửa đổi, bổ sung thuộc thẩm quyền giải quyết của Sở Văn hóa, Thể thao với Du lịch; Ủy ban nhân dân cấp cho huyện và Ủy ban nhân dân cung cấp xã trên địa bàn tỉnh im Bái
quyết định về bài toán chuyển điều tra Sở phát hành trực nằm trong Sở desgin thành điều tra sở thuộc Sở Xây dựng yên bái
chỉ thị về vấn đề tổ chức phong trào “Tết trồng cây đời đời kiếp kiếp nhớ ơn chưng Hồ” nhân dịp Xuân Quý Mão và tăng tốc công tác quản ngại lý, bảo vệ, trở nên tân tiến rừng năm 2023
I. Tên Di tích: Đền Đông Cuông
- tên gọi khác: Đền Thần Vệ quốc; Đông Quang.
II. Mô hình Di tích:
Đền Đông Cuông, xóm Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh yên bái là Di tích lịch sử dân tộc - văn hóa truyền thống cấp quốc gia.
III. Quyết định chào làng Di tích:
Quyết định số 296/QĐ-BVHTTDL ngày 22 tháng 01 năm 2009 của cục Văn hóa, thể thao và du lịch công thừa nhận đền Đông Cuông, xã Đông Cuông, thị trấn Văn Yên, tỉnh yên bái là Di tích lịch sử vẻ vang - văn hóa truyền thống cấp quốc gia.
Bằng xếp hạng Đền Đông Cuông là di tích lịch sử Quốc gia
IV. Địa điểm và đường đi đến Di tích:
- Địa điểm phân bố: xóm Bến Đền, làng Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh yên ổn Bái.
- Đường đi mang đến Di tích: cách trung trọng tâm tỉnh lỵ im Bái về phía tây-bắc 52 km, phương pháp huyện lỵ Văn lặng 18 km về phía tây-bắc và bí quyết ga Trái Hút 4 km về phía Tây Nam. Đường đi đến di tích lịch sử đều rải nhựa, bê tông. Phương tiện khác nước ngoài đi bằng ô tô, xe đồ vật đến di tích lịch sử khá thuận lợi.
V. Sơ lược lịch sử vẻ vang và thuộc tính của Di tích:
Đền Đông Cuông là cụm di tích gồm 4 điểm: ngoài Đền chính còn có Miếu Cô, Miếu Cậu và Miếu Đức Ông (Miếu Đức Ông tọa mặt hữu ngạn sông Hồng đối diện với ngôi Đền Chính về phía Nam phương pháp 150m đường chim bay thuộc cụm di tích lịch sử Đền Đông Cuông).
Đền có từ lâu đời, qua sử sách thư tịch theo thông tin được biết Đền có muộn tuyệt nhất vào đời Lê, được cải tiến và phát triển từ một Miếu cổ (thuộc trung trung khu trại Quy Hóa thời Trần); các thư tịch cổ như Kiến văn đái lục, Đại nam giới thống tuyệt nhất chí đều phải có ghi chép về ngôi Đền Đông Cuông này. Đền và khoanh vùng đền có tương quan đến Đền Ngọc Tháp và Đền Hùng (Phú Thọ).
Đền Đông Cuông sơ khởi là Miếu cúng Đông quang quẻ công chúa do những dòng họ Hà, Hoàng là tín đồ Tày Khao tạo nên và cầm cố nhau đảm lãnh công vụ thiết yếu quyền, bên cạnh đó là nơi thao tác của Thổ Tù, chức dịch, phiên quan cùng đảm công dụng “Đinh Trạm” gửi tống đạt công văn nhì chiều giữa triều đình tw và cơ sở. Thời è tổng dinh Quy Hóa - Hà Bổng cùng ông từ bỏ (Ngọc Tháp - quang Sơn) lên trấn duy trì biên ải. Hiện nay nay, trước là Đình, nay là Đền chiếc họ Hà cửa hàng xuyến vày tổ phụ của chiếc họ Hà là Hà Văn đã từng có lần lãnh đạo địa phương tiến công giặc Nguyên - Mông thời Trần. Sử chép tháng hai năm Đinh Hợi (1287) vua Nguyên - Mông mang 7 vạn quân, 500 chiến thuyền, 6.000 quân Vân Nam với 1 vạn 5.000 quân làm việc 4 châu xung quanh bể với sai thái tử bay Hoan làm đại nguyên soái; A chén bát Xích có tác dụng Tả Thừa; A Lỗ Xích có tác dụng bình trương bao gồm sự; Ô Mã Nhi làm chính sự đem toàn bộ hơn 30 vạn quân sang tiến đánh nước Nam.
Trước tình gắng đó, Thái thượng hoàng trằn Thánh Tông và vua nai lưng Nhân Tông vẫn sắc phong Hưng Đạo Vương è Quốc Tuấn có tác dụng quốc công máu chế chỉ đạo toàn bộ quân dân Đại Việt binh lửa chống quân xâm lược Nguyên - Mông. Đạo quân Nguyên - Mông bởi Nạt Tốc Lạt Đinh chỉ đạo chạy ngược theo sông Lô về Vân Nam, khi chạy qua địa phận Phù Ninh (nay là thị xã Phong Châu tỉnh Phú Thọ) chúng bị quân dân địa phương do bạn bè Hà Đặc, Hà Chương vẫn rút quân lên tấn công tận địa thế căn cứ núi Chỉ (thuộc tỉnh giấc Phú Thọ), từ trên núi đưa dân binh xông vào đồn quân đi đầu của giặc, tập kích bất thần bằng những mưu lược quân sự. Hà Đặc sai người dùng tre đan thành phần nhiều hình bạn to lớn cho mặc áo quần như người thật rồi cứ tối thì chỉ ra dẫn vào. Ông lại sai bạn dùi thủng thân các cây to lớn rồi cắn vào đấy hồ hết mũi tên thật lớn, quân giặc nhìn thấy tưởng rằng đang chạm chán những người kếch xù có sức mạnh phi thường bắn thủng cả gần như cây cổ thụ, hoảng loạn mà không đủ can đảm đánh.
Quân của Hà Đặc, Hà Chương xua đuổi giặc tới tận A Lạp thì bị đạo quân đi sau của giặc ngăn đánh, Hà Đặc kiêu dũng hy sinh, Hà Chương bị bắt. Nhân đêm hôm lúc sơ hở Hà Chương đã đưa cờ xí cùng y phục quân giặc trốn về, đem dơ lên triều đình xin dùng cờ và y phục giả làm cho quân giặc tới doanh trại của chúng, giặc bị tập kích bất thần không kịp dự phòng bị quân của Hà Chương đánh từ trong ra. Quân Nguyên - Mông vỡ vạc thiệt sợ nặng, số tồn tại rút chạy về Vân Nam.
Chiến thắng quân Nguyên - Mông lần thứ 2 là một thắng lợi hiển hách, địa danh tiêu biểu vượt trội Hàm Tử, Chương Dương, Tây Kết, Cự Đà vẫn mãi còn ghi vào sử sách. Những góp phần của nhân dân những dân tộc miền núi phía Bắc dưới sự chỉ đạo của những thủ lĩnh lỗi lạc: Hà Đặc, Hà Chương thể hiện sức khỏe đoàn kết dân tộc.
Theo gia phả của chiếc họ Hà “vốn gốc người Tày Khao thuộc loại Hà Đặc, Hà Chương thời Trần. Ni tụ cư trên An Bồi - con kiến Xương, Thái Bình: Hà Khâm với Hà Chương là nhị anh em, khi tấn công giặc Hà Chương hăng hái truy kích địch cho tới vùng yên Bái đã quyết tử tại đó. Ông được phong hầu là “Bình Nguyên thượng tướng mạo trung dũng hầu”". Tại xóm An Bồi còn tồn tại một thánh địa tổ có hai câu đối:
“Thác Nhược tận trung lưu vạn đại
Hải môn chí dũng kỷ thiên thu”.
Tại Ghềnh Ngai, xóm Tân Hợp đối diện với Đền còn ban câu đối đá mục còn cất giữ 3 chữ di âm lưu. Các cụ cao niên tại xóm Châu Quế Hạ truyền mồm lại: Hà Chương trong cuộc đao binh chống quân Nguyên - Mông đang đuổi quân Nguyên trường đoản cú Phú lâu theo con đường sông Hồng lên lặng Bái, cho tới Châu Quế Thổ (tức Châu Quế Hạ ngày nay), Hà Chương chiêu tập thêm thổ binh địa phương tiếp tục truy kích địch, đóng bè mây mang ra cắm chốt tại cửa ngòi Thác Nhược. Sau đó 1 tuần kẻ thù lọt vào trận địa mai phục, quân ta từ phần lớn hướng xông ra phá vỡ quân địch, trong những khi quyết chiến Hà Chương bị yêu đương nặng cùng hy sinh, đã được đưa sang sông mai táng tại cửa ngõ thác Nhược Sơn. Hậu duệ của ông sẽ rước hồn về thờ trên Đền Đông Cuông, các đời vua Lê, Nguyễn nối liền gia phong Đền Đông Cuông nơi thờ tự các thủ lĩnh là Đền Thần Vệ Quốc tại buôn bản Tân Lĩnh, huyện Lục Yên, lặng Bái. Qua 5 lần khai quật, giải mã phát hiện tại nơi đó là một trung trọng tâm phật giáo thời đơn vị Trần sau khoản thời gian thắng trận khải trả được xây dựng, cần chăng đó là kế sách ở trong nhà Trần nhằm bảo đảm miền biên viễn của Tổ quốc.
(Theo mục cổ tích Trấn Hưng Hóa) sau bị tử vong và được dân xã lập miếu thờ bên ghềnh ngai rồng (thuộc xóm Ghềnh Ngai bên bờ trái thuộc làng mạc Tân Hợp, thị trấn Văn Yên), bà xã ông là Lê Thị và nam nhi ông là Hoàng Báo lúc mất cũng khá được dân buôn bản thờ bên Ghềnh Ngai cùng ít lâu sau, ban thờ mẹ và con được dịch chuyển sang đình cả Đông Cuông (nơi Đền Đông Cuông ngày nay).
Kể từ khi di dời, đình được mở rộng và cải đổi trở nên Đền nuốm Lê Quý Đôn thời Hậu Lê đã bao gồm ký lục. Sách Đại nam độc nhất thống chí gồm định danh là “Đền Thần Vệ Quốc” điện thoại tư vấn theo sắc đẹp phong. Sự đổi mới cuộc khởi nghĩa gần cạnh Dần (1913-1914), năm 1914 nghĩa binh Mán quần trắng, Mán đại phiên bản và fan Tày, người Nùng tỉnh yên ổn Bái tổ chức tập thích hợp lực lượng và nổi lên năm ngay cạnh Dần tấn công các đồn của Pháp trên địa phận tỉnh lặng Bái cùng Lao Cai. Cùng thời gian này, người công nhân hỏa xa cùng thương gia Việt Kiều trên tỉnh Vân phái nam - trung quốc hưởng ứng lời kêu gọi của Phan Bội Châu và phần lớn người vn quang phục hội, lập hội ái hữu và hội yêu nước ở hải ngoại, kín ủng hộ phong trào đấu tranh phòng Pháp sống trong nước. Một trong những đồn binh của Pháp dọc biên cương Việt Trung, địa phận Lao Cai bị nghĩa quân tấn công.
Cuộc nổi dậy thất bại. Vì thiếu tổ chức triển khai đúng đắn. Cơ quan ban ngành thống trị Pháp thiết lập, tand quân sự đặc biệt quan trọng trong thời kỳ chiến tranh… xét xử những chiến sỹ yêu nước, hầu như bị kết tội tử hình, thông thường thân hoặc khổ sai lưu đày, một số trong những bị hành quyết lén lút. Nghĩa quân bị tiếp giáp hại 67 đồng chí (Yên Bái 39; Phú thọ 28).
Trong số 39 tín đồ bị phun ở thị xã yên Bái hiện nay biết tất cả 5 tín đồ được thờ sinh hoạt Đền Đông Cuông (đều là dân tộc bản địa Tày).
1. Hoàng Văn cầm - Lý trưởng;
2. Hoàng Văn Thuận (em ruột ông Cầm) - Chánh tổng Đông Cuông;
3. Lương Đình Thân - Phó tổng Đông Cuông;
4. Hà Văn Nới - Thầy mo Đông Cuông;
5. Hà Đình quang quẻ - Cai Bao (vì con tên là Bao);
(Theo Tài liệu vì Bảo tàng yên bái sưu khoảng năm 1994)
Một lần tiếp nữa nhân dân toàn Tổng Đông Cuông góp sức, của, đón thợ Hà Đông, phái nam Định lên đúc tượng đồng và phong vua mẫu, vua con (đúc tượng Hà Chương thờ trên nơi tuyển mộ Ông ngơi nghỉ Thác Nhược làng Châu Quế Hạ được xếp hạng di tích cấp giang sơn năm 2006). Tục hotline là Đền Thác Nhược. Vì thế thời Lê hiện ra đền mẫu Đông Cuông “Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn”.
Năm 1924, bà Lái Lộc một lái buôn lâm sản đổ tiền riêng xây gạch đến đền chủng loại và sửa miếu Đức Ông được làm bằng gỗ lim.
Năm 1978-1979 nổ ra chiến tranh biên giới phía bắc, Đền tháo đi để xóa mục tiêu, đồ thờ được thủ từ Hà Văn Giấy cất giữ cẩn thận.
Năm 1982 tình trạng tạm yên. Hội người cao tuổi làm việc thôn Bến Đền vẫn dựng lại trên nền đền cũ bằng vật liệu tranh tre, nứa lá.
Năm 1995, Ủy ban nhân dân tỉnh yên bái ra quyết định chất nhận được nhân dân xã Đông Cuông, thị xã Văn yên ổn “xây dựng lại ngôi Đền Đông Cuông đúng bên trên nền ngôi Đền cũ và cũng được sự chấp nhận của Cục bảo đảm - bảo tàng (nay là cục Di sản Văn hóa) nhằm nhân dân các dân tộc tây bắc tôn kính, cúng cúng các vị nhân thần bao gồm công trấn ải duy trì nước phía Bắc, là điểm giáo dục lịch sử dân tộc rất có giá trị ở nơi miếu biên niên”.
Năm 2000, Sở văn hóa Thông tin, Bảo tàng tỉnh yên bái (nay là Sở Văn hóa, thể dục thể thao và phượt tỉnh yên ổn Bái) lập làm hồ sơ trình tỉnh xếp hạng Di tích lịch sử hào hùng - văn hóa truyền thống cấp thức giấc có diện tích trên 17.600 m2.
Đền Đông Cuông cực nhọc định danh nhân trang bị thờ chủ yếu cũng chỉ vày tồn tại khá lâu lăm (bên cây Đa ngót 800 năm tuổi) và ít điểm thờ tự vì vậy nhiều nuốm kỷ song song với phối thờ các nhân đồ nhân thần và nhiên thần bao gồm công dựng, giữ nước làm việc phía Bắc.
Có thể nói đền rồng Đông Cuông hiện nay còn nguyên quý hiếm chinh trở nên của nó. “Đền Thần Vệ Quốc” xin rước chữ “Thần” để lý giải Thần ở đó là thần dân, xin lấy bạn dạng Tuyên ngôn Độc lập của Lý thường Kiệt. Khi tất cả chinh biến thì giặc nước ngoài xâm… “chúng bay sẽ bị đánh tơi bời”. Ấy là đoàn kết các dân tộc, là sức mạnh mà cổ nhân đã chọn đặt tên mang lại ngôi thường “Đền Thần Vệ Quốc” là vậy.
VI. Khảo tả Di tích:
Đền Đông Cuông được kiến thiết trên một nỗ lực đất rộng. Tọa sát mặt đôi bên bờ sông hồng, bao quanh là đồng ruộng cùng núi rừng bao bọc, rất khác những ngôi đền rồng khác vĩnh cửu giữa chốn phồn hoa, cửa nhà san tiếp giáp mà Đền Đông Cuông “Đông Quang” đã được fan xưa chọn phương cắm hướng ngay cấp cho sa bồi của vắt đất vùng “Thượng lưu châu thổ sông Hồng”. Vậy đất binh sự - phên dậu nhưng mà không xa lìa nắm nhân, chốn này tĩnh trên nhưng không thể âm u hiu quạnh. Bởi vì vậy ngôi đền rồng ấy tồn tại sáng trong như đúng tên gọi “Đông Quang” cổ nhân đang đặt. Vậy đề nghị từ xa vẫn khiến khác nước ngoài nhận ngay được bóng dáng cây Đa khoảng tầm 800 tuổi cạnh ngôi đền rồng tuy cổ mà lại không cũ, tuy văn minh mà mang tính chất dân tộc cao.
Về kết cấu kiến trúc: Theo dân tộc Tày Khao điện thoại tư vấn là đình Đông Cuông với công dụng thờ mẫu và vị Đại Vương, người Tày cho là Thành hoàng thôn là chính, không kiêm nhiệm nhiều công dụng khác và không triệu tập thể hiện mỹ thuật. Trang trí lộng lẫy, cơ mà chỉ là phần đa vân mây, sóng nước, điểm xuyến song hình nhành hoa hoa dây. Đền Đuông Cuông gồm kết thông số kỹ thuật chữ đinh có hai tòa đại bái và hậu cung cấm.
a) Tòa đại bái:
Trước sự yêu quý của tổ chức chính quyền địa phương và toàn bộ nhân dân xa gần. Tòa đại bái mới được kiến tạo trên nền móng cũ (1995-2002) bao gồm 3 gian 2 trái có tác dụng kiểu vượt giang gối đầu, tường cao 5m, nền lát gạch ốp hoa, mái giằng hoành gỗ, cột xi-măng giả gỗ cốt thép, toàn mái lợp ngói vẩy hương thơm Canh… vôi ve nhã nhặn, có diện tích s sử dụng 270,5m2, Tam quan cửa thoáng - 10 hành lang cửa số 02 cửa hậu.
b) Tòa hậu cung cấm:
Gồm một gian trên thượng cung, sàn bí quyết mặt nền 1,80m là vị trí đặt hai pho tượng, tượng chủng loại và tượng cao quan lại Đại Vương fan Tày Khao ở chỗ này gọi là quang đãng Hoàng Báo được gắn sát với gian giữa của tòa đại bái gồm tổng diện tích s 42m2 dựng phong cách mái xiên đổ xi-măng lợp ngói mũi hài mùi hương Canh - chịu đựng lực nghỉ ngơi tường.
Qua bố trí kết cấu khung cùng ở tòa cung cấm là dạng đình nghỉ ngơi trên mang dáng dấp bản vẽ xây dựng của thời Nguyễn với lối sử dụng cổ truyền có hiệu quả. Đây là nét điển hình nổi bật nghệ thuật phong cách xây dựng cổ dân gian mà lại tới hôm nay dù chế tạo có công nghệ kỹ thuật tân tiến song vẫn ứng dụng kiểu hệ thống cổ truyền này, chỉ gồm điều biến dạng vị trí đi cùng với một tên gọi khác “con sơn” cơ mà ta thường bắt gặp.
VII. Những hiện thiết bị trong Di tích
1. Tòa hậu cung cấm:
Do sự đổi thay thiên của kế hoạch sử, ngôi đền truyền thống không còn cục bộ về nhân vật thờ bái như hình thức.
Tòa hậu cung còn bảo giữ hai pho tượng đồng độ lớn lớn, một pho tượng mẫu, một pho là quan lại Hoàng Báo. Mặc dù mỗi pho tượng có một sự tích kích cỡ khác nhau. Tuy nhiên đều được tạo ra dáng hài hòa (đường sơn viết thiếp phía bên ngoài ăn nhập cùng với nội dung bên phía trong của từng pho tượng trang trí theo thể thức nam tả - nữ giới hữu).
Nói đến Mẫu chúng ra tự đọc giản đơn là người mẹ, song là người bà mẹ của vũ trụ, của toàn cục nhân loại, là buổi tối thượng thần đưa ra phối đến bốn duy của toàn thể nhân loại. Trong các số ấy có người việt nói thông thường và bạn Tày Khao nói riêng, Mẫu là 1 trong những lực lượng khôn xiết đẳng là hiện nay thân của một sự kính trọng, là nguồn của cải vô biên, là vong hồn của vũ trụ, từ mẹ mà muôn vật phát sinh - rất nhiều loài tồn tại.
a) Tượng Mẫu
Mình cao 0,75 m đầu nhóm mũ nhài dát rubi mặt nguyệt, môi son, dải nón chùm tận chấm vai, tai to chảy, mình mặc áo vàng hoặc xanh hoặc đỏ (theo tứ mùa) cổ cao 3 ngấn, treo vòng hạt, tay để nhẹ lên đùi (một tay úp một tay ngửa tảo vào phía bụng, miếng loáng mỉm cười phúc hậu).
Ngai đặt tượng Mẫu: Tượng mẫu được bỏ lên một ngai vàng rộng 0.88 m, nhiều năm 1m tất cả 3 tầng.
Xem thêm: 4 Cách Tắt Chuột Cảm Ứng Trên Laptop Asus Nhanh Chóng, Cách Sử Dụng Chuột Cảm Ứng Trên Laptop Asus
* Phần bệ ngai:
Ở thiết yếu chạm nổi hổ phù, mồm càm chữ Thọ, bao gồm hai mắt sáng, sừng với tai dô ra, được trang trí long lượn vân mây xoắn, chạm bong thủng hình rồng, tất cả vây uốn lượn, chân cuộn đao trực tiếp vút lên, đầu bao gồm bờm tóc hắt ngược về phía sau:
* Phần thân ngai:
Chính giữa chạm nổi hình rồng, sống lưng cõng chữ Thọ, đầu ngoảnh về phía sau, tứ chân ở vậy phi nhanh, bên trên có trạm nổi hình hổ phù, miệng há rộng, đuôi ngheo, sừng nai, tai thú, trán hình trạng lạc đà, chầu hai bên hổ phù là rồng vẫn vờn giữa những áng mây.
* Phần tay ngai:
Tứ thân ngai vàng vươn ra tới đầu rồng lâu năm 0.60m, đầu long vươn ra xa, miệng há rộng ngậm viên ngọc quý, đôi mắt lồi black trắng dữ tợn, phía hai bên thành ngai gồm 6 con tiện thắt tròn trạm nổi hình rồng bay lên, body sơn son thiếp vàng.
Đây là lô ngai tương đối đẹp, trạm trổ tinh vi, trau chuốt sinh sản vẻ chắc chắn là nhưng duyên dáng, thanh thoát.
b) Tượng quan liêu Hoàng Báo
Pho tượng cao 0,75 m (bài trí nam tả, chị em hữu trong cung cấm) toàn ngai vàng trạm trổ giống như ngai tọa của Mẫu bao gồm phần bé dại hơn một chút về số đo, phía 2 bên được bố trí hai thanh kiếm vỏ trạm nổi rồng. Tượng mình mặc áo quà (khi mở hội) ngày thường xuyên mặc áo chàm xanh, tô điểm trên lụa hình chữ lâu vân mây trên dải lụa, bốn thế ngồi thiền, đầu tọa khăn xếp, thời điểm thì nhóm mũ cánh chuồn (khi mở hội), nhì tai to chảy, nhị tay đặt nhẹ lên đùi, một tay úp, một tay ngửa chỉ về hướng bụng, miệng tương đối mỉm cười hiền đức phúc hậu. Tượng được tạo dáng hiền từ đôn hậu, song cũng toát lên dáng hình thẳng thắn hiển ứng rất linh của vị quan lại Hoàng báo chỗ đất phên dậu mà fan đời vẫn tụng ca rằng:
Đằng trước có án lư hương
Đằng sau lại có hai rồng ráng ngang
Hai thanh đoản kiếm rõ ràng
Đất kim cương văn võ tuy vậy toàn chẳng sai
2. Tòa Đại Bái:
* không khí tòa Tiền đường được bố trí 4 ban che tòa thờ:
- Tòa ngũ vị Tiên Ông
- Ban nai lưng triều
- tủ Sơn trang
- Tòa công đồng chúa
* Bộ chén bát bửu (8 thiết bị quý gồm):
- Quả cầu to
- dòng bút
- cái quạt hình quả vả
- Ống sáo
- Giỏ hoa
- Thanh kiếm
- dòng phất trần
- Bàn cờ
Những thiết bị quý trên đây gắn với ý niệm nho học: Lãng hoa biểu thị hạnh phúc; ống sáo, quạt quả vả thể hiện phong lưu; thùng sắc cây viết lông thể hiện học thức, phất è dũng khí - đạo đức, mỗi thứ chén bửu được tạo thành mảng, trạm bong, nổi, thủng, đẹp. Về điêu khắc giỏi bền về chất liệu để lên trên một cán dài, sơn son thiếp vàng, cắn vào hai loại giá để hai bên, trước ban cúng ngũ vị Tiên Ông.
a) Ban bái ngũ vị tiên ông
Lịch sử mang đến hay: tại tổng Đông Cuông tất cả 114 nghĩa quân thâm nhập vào cuộc khởi nghĩa năm tiếp giáp Dần (1913-1914) trong số ấy có 5 vị thủ lĩnh người Tày Khao đã lập được chiến công trong nhị năm, phòng thực dân Pháp xâm lược. Cuộc khởi nghĩa tuy chiến bại (do tự phân phát - non trẻ) và ít nhiều mang màu sắc mê tín vài thủ lĩnh phần nhiều là thầy mo. Tuy vậy một mặt giải hòa được chế độ chia rẽ hiềm khích lẫn nhau trong xã hội người dân tộc và tạo nên sự liên hiệp chống quân thù chung, một lòng yêu quê hương nương rẫy ruộng vườn. Nhân dân fan Tày Khao địa điểm đây trân trọng sự hy sinh ấy, 5 vị có rất nhiều công trạng đã tôn thành Ngũ Vị Tiên Ông với tạc tượng tôn thờ, để trong đền và coi đền rồng là đình của mình (đình Đông Cuông). Giáo sư è cổ Lâm Biền cùng Trần Quốc Vượng cũng hotline như vậy, và đặt cùng đền với quan liêu Thống Chế Đại vương. Đến Đông Cuông cũng hotline là đình của người Tày Khao với thờ cả Ngũ Vị Tiên Ông của người Tày.
Tượng 5 vị Tiên Ông cao 0,62 m gần như nhau, đầu nhóm mũ cánh chuồn, sơn son dát vàng, tai to, khía cạnh đỏ, râu dài, dung mạo oai linh, dáng vẻ hình võ tướng, hai tay năm vị ở bốn thế không giống nhau, tượng ngồi, áo tạc tức khắc tượng, chân đi giày cong, tượng được tạo dáng như khi xưa, đương suy nghĩ thảo bàn bí quyết lược binh sự, cũng giống như chọn đường đẻ điều khiển nghĩa quân phá thế giặc cường.
* Tóm lại:
Tượng ngũ vị Tiên Ông được diễn tả khá hoàn toản chân dung những vị thủ lĩnh dũng cảm, đó đó là hình hình ảnh thu nhỏ về cuộc khởi nghĩa Dao - Tày trong hai năm trước khi Đảng ra đời, đó chính là cơ sở ý thức đoàn kết tham gia phương pháp mạng, giải phóng quê hương sau này cơ mà sử sách còn lưu lại truyền là thế.
b) Ban è triều (thờ vọng)
Với sự ngưỡng mộ, nhằm tỏ lòng hàm ơn vị tướng trằn Hưng Đạo có công trạng và tài thao lược trận mạc đang nhập tượng về thờ tại đền, tượng trằn Hưng Đạo tương đối to uy nghi, khuôn mặt phúc hậu song cũng choàng lên vị tướng tá tài cha thao lược. Tượng cao 0,90 m, đầu đội mũ cánh chuồn, tô đỏ thiếp vàng, khoác áo kim cương chân đi hài cong tả hữu phía 2 bên là nhị công chúa ngồi chầu (là hai người con gái của Hưng Đạo vương vãi và cũng rất được tạc tượng hơi đẹp).
c) bao phủ sơn trang
Với 12 pho tượng được tạc không giống nhau chau chuốt, tỉ mỉ lộ diện gần đây, khi chợ búa sắm sửa phát triển, với quan niệm rừng vàng, sắm sửa kiếm ra tiền phải Mẫu Thượng được tách ra thành một ban bái trang trọng. Trong các số đó pho tượng nhị vị Thánh chủng loại sơn trang được đặt ở bệ tối đa (0,90m) miệng mỉm cười phúc hậu cùng 11 pho tượng đứng chầu xung quanh theo phong cách tam cấp.
d) Tòa công đồng chúa
Theo ý niệm của fan Tày Khao ở đây, khi tòa tô trang phân phát triển tách Mẫu - Tiên cô đệ nhất có cách gọi khác là đệ nhị vương vãi Cô. Pho tượng đứng khá đẹp nhất trạm trổ tinh vi, mượt mại. Tượng cao 0,60m đầu nhóm mũ nhài, dát vàng, cổ treo tràng hạt.
e) Đại từ (4 bức)
Bốn bức Đại Tự nhiều năm 1m30, rộng 0,50m, ngơi nghỉ 4 cạnh được kẻ thành với trạm nổi thiếp vàng hình rồng, nền gốm hoa cúc, trạm nổi nhành mai quả lựu bên trên nền sơn đen thiếp vàng lưu lại các chữ:
1- Một bức ghi: Thiên phối Đức Mẫu
2- Một bức ghi: Văn ảnh Đức Thánh
3- Một bức ghi: Thiên quá Thuận Nái
4- Một bức ghi: hương thơm Thiên Xuất Hệ
Được bố trí trang hoàng tại không gian tiền đường.
VIII. Hiện đồ dùng đồng (di vật)
1. Khánh đồng
Chiều ngang rộng tốt nhất 0,60 m, hai đầu vút cong, chỗ móc treo tất cả điểm hoa thị, body toàn thân hình trăng khuyết, ở bên dưới nổi cầm cố lồi để đánh ngân khánh đồng, có các đao lửa tỏa quanh nũm lồi. Ở cạnh nỗ lực khánh có đánh dấu chữ Hán, thương hiệu hiệu của vị thần được thờ, vành khuyết là đường gờ tạo thành hình song chỉ khúc mềm mại. Đây là loại khánh nặng 7,5 kg, dát mỏng tanh kỹ thuật độc đáo và khác biệt được thiện trị thứ tư (tức thời vua Nguyễn hiển Tổ ban khuyến mãi ngay năm 1844).
2. Di thứ Chuông đồng:
Chuông đồng gồm độ vang lớn, ngân dài với độ dài 0.90 m đáy, đỉnh chóp nhì rồng chầu phương diện nguyệt đôi khi làm địa điểm móc treo, với được tô điểm 4 nỗ lực lồi ngơi nghỉ thân nhằm đánh, họa tiết hoa văn hoa văn tô điểm hoa dây, nặng trĩu 80 kilogam niên hiệu Duy Tân 1909. Dường như còn 6 chiếc, loại nặng tuyệt nhất là 200 kg.
a) săng sắc:
Hòm sắc bằng gỗ sơn son nhiều năm 0,69m, rộng 15 cm. Trong áo quan sắc gồm ống sắc dài 0.60 m, bên trên thân chạm nổi (Long, Ly, Quy, Phượng), vào ống sắc đẹp ấy tất cả 4 đạo sắc đẹp của triều đại Nguyễn gia phong.
+ 4 đạo dung nhan phong gồm:
- Một sắc đẹp Tự Đức (rộng 0.57 m, nhiều năm 1.45 m) năm 1880.
- Một sắc Đồng Khánh phong (rộng 0.56 m, lâu năm 1.45 m) năm 1886.
- Một nhan sắc Duy Tân phong (rộng 0.58 m, nhiều năm 1.45 m) năm 1909.
- Một dung nhan Khải Định phong (rộng 0.58 m, lâu năm 1.50m) năm 1924.
4 số đạo nhan sắc trên đây chỉ là số lẻ. Trước đây có hơi nhiều, vị mải miết cuộc chiến tranh binh hỏa triền miên, thiên nhiên hủy hoại, phân tán và bị mất. Đều gồm nội dung Gia Phong Thượng đẳng thần của những triều đại cho Đền Đông Cuông. Tại Đền Đông Cuông, ngoài các hiện thiết bị được thống kê sinh sống trên còn có tương đối nhiều khay đài thờ, hiện thiết bị giấy, gốm sứ, đao kiếm, hạc đồng…
Đền tuy tọa ở địa điểm heo hút, nhưng nóng hơi người. Các triều đại phần lớn phong tặng kèm sắc quý cho Đông Cuông phần đa ơn sâu, nghĩa cả, ý đẹp nhất điều lành để cứu vãn độ toàn dân, đề nghị đã mở ra khá sớm Đền Thần Vệ Quốc và cần nguồn của nả vô biên nên đã thêm cả Mẫu. Một ngôi thường thiêng nhằm thiên cổ vĩnh cửu ngàn năm bất hủ, mang đến tiếng thơm ấy là sức cấu kết dân tộc, tạo cho sức mạnh khác người được phải thành Thần Vệ Quốc là vậy. Đền tọa nghỉ ngơi nơi vị trí đẹp, khí tốt tụ về bến bãi bồi vạn niên của xứ Hưng Hóa khi xưa, cũng bắt đầu từ ngôi thường thiêng ấy cơ mà tả hữu phía hai bên mạch đất đều phải sở hữu thần ngự, liên tục có khí tốt đón gió lành thổi đến, vì thế Đền Thần Vệ Quốc khu vực đây không đâu sánh được.
IX. Phong tục lễ hội
Hàng năm, ko kể tuần rằm mùng một, tứ thời chén bát tiết Đền Đông Cuông tất cả 2 Lễ chính, ngày Mão mon Giêng, ngày Mão tháng Chín phẫu thuật trâu đen.
Ba năm một lần tiệc tùng, lễ hội lớn.
+ Thỉnh mời dương trần cùng linh hồn âm gian các xã tả, hữu ngạn sông Hồng vào phạm vi 2 lần bán kính 70 km. Mẫu họ Hà với thân chủ các liệt sỹ (khởi nghĩa tiếp giáp Dần, chống Pháp) bái trong Đền.
“Ban tế” người Kinh đến phía dẫn nghi thức tế. Tín nữ ở bên dưới xuôi (đặc biệt là thành phố Yên Bái cùng Phú Thọ) lên hỗ trợ trang trí kiệu và những lễ quy.
Cũng bởi tiếng Tày pha lẫn tiếng Kinh, thầy mo mang lại khấn thỉnh chư tôn “láng giềng”
“Bắc chí khe cài
Hạ lưu đã ngang
Đông chí pù rằm
Tây gần kề nặm cái”
Tại Lễ lớn thỉnh mời chư thần xa tự Bảo Hà tới Phú Thọ, Đông từ sông tung Lục Yên, Tây từ Thượng bởi La Đồng Khê, Phù Nham, Phong Dụ… thỉnh tôn thần 12 ngọn núi, 12 ngọn sông, “18 nước chư hầu” cùng vua tổ Hùng Vương. Tế nam giới theo thể chế cung đình.
Nhờ fan ngoài xã biết tế thống trị tế và đông xướng tây xướng, phiên bản thân gia nhập theo sự hướng dẫn bạn tế là tín đồ Tày Khao song nhiều lúc xem lẫn tục người Kinh nối tiếp thế tự.
Khai mạc lễ tế mau chóng trước ngày tiết rước kiệu: 6-8 giờ sáng.
Lễ phẩm chính: Trâu trắng phẫu thuật nguyên nhỏ (có bài xích tế giờ đồng hồ Tày Khao kèm theo).
Không có tế nữ.
Diễn trở thành rước kiệu: Được thực thi ngay sau tiếng tế cho đến giờ Ngọ.
Rước kiệu sinh hoạt miếu hạ khe Tràm, Cầu tất cả và miếu giáp thượng đồi Pu Loòng xóm bên. Rước kiệu mẫu (mẹ) từ thường qua sông lịch sự Miếu Đức Ông (Ghềnh ngai rồng - thuộc buôn bản Tân Hợp, Văn Yên) thăm Đức Ông. Kiệu “Báo” (con) đi tiếp theo kiệu mẹ, nhì kiệu báo trẹo thanh khiết, trang trí đẹp, lúc kiệu đi phần đông tín thiếu phụ Kinh - Tày, Dao bao bọc kiệu khấn chúc hai người mẹ con mẫu mã “thăm Đức Ông” mừng vui vừa đủ trống dong cờ mở chén bát âm tấu nhạc. Bốn thiếu nhi Tày thắt sống lưng đỏ rứa cờ múa đi trước, thiếu nhi bên cạnh cuộc được già làng động viên reo hò khích lệ. Một thuyền đinh mập hoặc một bè bự túc trực dưới sông đón kiệu. Đến mép nước, kiệu vua con ở lại bên bờ, chỉ kiệu chủng loại xuống thuyền thuộc 11 bạn sang Ghềnh Ngai. Toán fan gồm thủ đạo mo Đền, chùm hội tín nữ, fan cầm lọng đậy kiệu… tới mản đá Ghềnh với vách đá nhằm kiệu ở dưới thuyền, thổ đạo o, và những thành viên lên mảnh đá Ghềnh thắp hương khấn giờ đồng hồ Tày xen lẫn giờ đồng hồ Kinh. Đại nhằm (nhân ngày… bạn dạng dân đệ tử trăm chúng ta chúng con rước mẫu mã sang cùng với Đức Ông… vậy ý muốn Ngài… tiếp đến xin âm khí và dương khí bằng hai đồng xu tiền kẽm để nài Đức Ông gật đầu đồng ý rồi xuống thuyền trở về). Lễ diễn ra hơn nửa giờ, tới bờ kiệu chủng loại khiêng khỏi thuyền cùng kiệu bé rước vào đền, bốn trẻ trai chay tín đồ Tày vẫn đi trước múa cờ mừng, các đám trẻ không tính không được reo hò nữa.
Đồng bào Tày Đông Cuông và những vùng ở kề bên quan niệm đấy là lễ cưới lại “của mẫu mã với Đức Ông” cơ mà hậu duệ họ Hà phải tổ chức (Lễ nghi rước kiệu quý phái Ghềnh ngai năm 1941. Tích “Lễ cưới lại” được vậy Sầm Văn tiện - nguyên chủ tịch UBND xóm rồi tiếp nối là túng thư làng tường thuật và cho biết đã giữ truyền từ rất mất thời gian đời. Cũng tích này được mo đình xóm Bục, ni là xóm An Thịnh và những bà nhỏ ở làng mạc Ngòi A quá nhận. Những điệu múa dân tộc được ra mắt lúc kiệu được cử hành rước từ đền rồng ra bên bờ sông (để quý phái Ghềnh Ngai) múa lũ tính với nhạc chuông chùm đệm cơ bạn dạng là vì chưng bà con bạn Tày đảm nhiệm.
Hát chèo (chèo mới gắn với hội vị trí đây) diễn tích Lưu tỉnh bình dương Lễ, chúc mừng, chúc lũ anh chức dịch với toàn dân thu hoạch lúa giỏi gia súc đầy chuồng an ninh mạnh khỏe, phường chèo bên dưới xuôi đảm lĩnh thừa nhận tiết mục này. Hội diễn ra sôi rượu cồn cả vùng nghệ thuật dân gian dân tộc bản địa thiểu số, đa số hòa quấn vào nhau phong phú và đa dạng đầm ấm, liên hiệp tưởng nhớ người dân có công “Đền Thần Vệ Quốc” vào tập (thượng hạ, mục cổ tích trấn Hưng Hóa; phiên bản dịch trong phòng xuất bản viện Sử học) cũng hòa phổ biến với văn bản của tiệc tùng này.
Trong ngày hội mở đối với Phú Thọ, im Bái, tỉnh lào cai có câu ca:
Thứ duy nhất là Hội Đền Hùng
lắp thêm nhì là Hội Đông Cuông
Như trên trình diễn nhân dân trong vùng gần xa dự hội đủ color dân tộc Kinh, Tày, Dao, Nùng… muôn màu sắc phục chật cứng như nêm, giờ chuông, tiếng khánh, tiếng trống lẫn giờ đồng hồ hát then, hát cọi, khèn bè, giờ đồng hồ reo hò, kéo co, ném còn chiến thắng cuộc, cờ bay trước gió, khiến cho tất cả vùng trở lên trên tưng bừng náo nhiệt, cuối hội nam nữ các phiên bản làng xã tổ chức triển khai hát giã hội phân chia tay gặp gỡ và hẹn hò hội xuân tới gặp mặt lại.
Những năm gần đây, đền Đông Cuông là điểm nhấn tâm linh tín ngưỡng của đông đảo nhân dân và du khách thập phương vào hành trình du ngoạn văn hoá trung tâm linh, ghi nhớ về mối cung cấp cội. Từng năm tất cả tới hàng trăm ngàn ngàn lượt khác nước ngoài từ khắp các tỉnh thành trong nước hành hương tìm về đền mẫu mã Đệ Nhị Thượng Ngàn thắp hương kính Mẫu, vãn cảnh đền rồng và nguyện cầu cho Quốc thái dân an, mong lộc, ước tài, cầu bình yên trong cuộc sống.
Trong Di sản thực hành Tín ngưỡng thờ mẫu Tam đậy nói tầm thường và thờ mẫu mã Thượng nghìn tại đền mẫu mã Đông Cuông nói riêng tất cả một nghi lễ rất là đặc biệt, chính là nghi lễ chầu văn - hầu đồng, một nghi tiết tín ngưỡng thực hành vượt trội nhất của đạo Mẫu. Hàng năm, cứ Xuân Thu nhị kỳ, vào đầu năm bắt đầu từ mon Giêng mang lại tháng 3 Âm kế hoạch và cuối năm vào từ tháng 8 đến khi xong tháng 12 Âm, các thanh đồng trên hồ hết miền quốc gia thường về đền Đông Cuông để lễ mẫu và "bắc ghế hầu Thánh".
Hầu đồng thực ra là một hình thức diễn xướng dân gian mang đậm màu sắc văn hóa vai trung phong linh, dựa trên việc kết hợp hát chầu văn, một loại hình âm nhạc mang tính tâm linh với lời ca trau chuốt, nhạc điệu rộn ràng hấp dẫn cùng với số đông điệu múa uyển đưa và những nghi lễ trang nghiêm... Đây là một vẻ ngoài diễn xướng lại những sự tích của các vị thần, để mệnh danh công lao, phân bua tấm lòng thành kính đối với các vị thần bởi vì vậy nó sẽ đem sắc thái uy nghiêm là sự kết hợp nhuần nhuyễn thân âm nhạc, dụng cụ, trang phục, thẩm mỹ diễn xướng với tấm lòng thành kính với thần linh. Trong những lúc hầu đồng, tín đồ được nhập đồng múa những điệu theo tính biện pháp của từng giá chỉ đồng, còn ở bên dưới Cung văn tấu lên theo làn điệu chầu văn, lời ca miêu tả nhân vật của giá đồng, tả quang cảnh nhân thiết bị xuất hiện, kể sự tích cùng công đức của những Thánh. Sự cầu kỳ trong khâu chuẩn bị từ điện thờ, người phục vụ đến dàn nhạc, trang phục, lễ vật đã góp phần tạo yêu cầu cho nghi thức hầu đồng tại thường Đông Cuông mang sắc màu huyền bí rất riêng, thiêng liêng mà cũng không kém phần độc đáo. Từ đó chuyển cài đặt được sức khỏe và ý nghĩa sâu sắc của Nghi lễ hầu đồng đó là đáp ứng yêu cầu và ước mong của cuộc sống thường nhật của bé người, mong tài, cầu lộc, ước sức khỏe.
Thực hành tín ngưỡng thờ mẫu mã Tam bao phủ nói chung và thờ chủng loại Thượng Ngàn nói riêng trong sinh hoạt tín ngưỡng dân gian đã mở ra từ lâu lăm ở Văn Yên, trường tồn và gồm sức sống bền lâu trong nhân dân. Nhất là khi “Thực hành tín ngưỡng thờ mẫu mã tam phủ của fan Việt” được UNESCO thừa nhận là Di sản văn hóa truyền thống phi trang bị thể thay mặt đại diện của nhân loại.
(Bài viết có áp dụng tài liệu của Trung tâm làm chủ di tích và phát triển phượt Yên Bái)
